(INA) دەقی بەیاننامەی هاوبەشی لیژنەی باڵای هەماهەنگی نێوان عێراق و ئەمریکا بڵاودەکاتەوە
سیاسی
- 16-04-2024, 11:25
به‌غدا-INA
ئەمڕۆ سێشەممە، لیژنەی باڵای هەماهەنگی نێوان عێراق و ئەمریکا جەختی لە گرنگی هاوبەشی دوو قۆڵی و ڕۆڵی گرنگی عێراق لە ئاسایش و خۆشگوزەرانی ناوچەکەدا کردەوە، هه‌روه‌ها جەختی لەسەر پێویستی پابەندبوون بە بەردەوامی هەوڵەکانی چاکسازی دارایی بۆ هاندانی وەبەرهێنانی بیانی لە عێراق کرد.
نووسینگەی ڕاگەیاندنی سەرۆکی ئه‌نجوومه‌نی وەزیران لە ڕاگەیەندراوێکدا کە بۆ ئاژانسی هەواڵی عێراقی ناردووه، راگه‌یاندووه" شاندی کۆماری عێراق بە سەرۆکایەتیی جێگری سەرۆکوەزیران و وەزیری پلاندانان محەمەد تەمیمی، و شاندی حکومەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا، بە سەرۆکایەتی وەزیری دەرەوە ئەنتۆنی جەی بلینکن، سەرۆکایەتی کۆبوونەوەی لیژنەی هەماهەنگی کرد”.
هەردوولا جەختیان لە "گرنگی هاوبەشی دووقۆڵی و ڕۆڵی گرنگی عێراق لە ئاسایش و خۆشگوزەرانی ناوچەکە کردووەتەوە، خواستی خۆیان دەردەبڕی بۆ فراوانکردنی قووڵایی و پانتایی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات، لەوانەش لە بوارەکانی سەربەخۆیی وزە، چاکسازی دارایی، پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری بۆ گەلی عێراق، بەهێزکردنی دیموکراسی و سەروەری یاسا، و بەرزکردنەوەی پەیوەندییە پەروەردەیی و کولتوورییەکان، هەروەها نوێنەرانی حکومەتی هەرێمی کوردستانیش بەشدارییان لە کۆبوونەوەکەدا کرد.
لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئاماژە بەوەشکراوە كه‌هەردوو شاندی عێراقی-ئەمریکی بۆچوونێکی هاوبەشیان دەربڕی کە عێراق توانای ئیستغلالکردنی سەرچاوە بەرفراوانەکانی گازی سروشتی و وەبەرهێنان لە ژێرخانی نوێی وزە و سەرچاوەی وزەی نوێبووەوە و گەیشتن بە خۆبژێوی وزە تا ساڵی ٢٠٣٠ی هەیە".
ئەمەریکا ستایشی عێراقی کرد بۆ ئەو پێشکەوتنانەی بەدەستی هێناوە لە کەمکردنەوەی دەردانی غاز و کارکردن بۆ بەبازاڕکردنی غازی پەیوەندیدار، هەروەها توانای گەورەی غاز لە هەرێمی کوردستانی عێراق پێکهاتەیەکی سەرەکییە لە ئاسایشی وزە لە عێراقدا، هەروەها زیادبوونی وەبەرهێنانی کەرتی تایبەت و ڕێگەدان بە عێراق بۆ سوودمەندبوون لە تەکنەلۆژیا و شارەزایی پێشەنگ بۆ کەرتی تایبەتی ئەمریکی.
بۆ ئەوەی عێراق سودمەند بێت لە تەکنەلۆجیا و شارەزاییە پێشەنگەکانی کەرتی تایبەتی ئەمریکی، عێراق و ئەمریکا واژۆکردنی یاداشتنامەی لێکتێگەیشتنی نوێیان ڕاگەیاند بۆ پرۆسێسکردنی غازی سووتاو و گۆڕینی بۆ کارەبای بەکارهێنراو بۆ گەلی عێراق. هەروەها هەردوولا جەختیان لە گرنگی دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوت لە ڕێگەی بۆریی عێراق و تورکیا کردەوە”.
ئەمریکا ستایشی عێراقی کرد بۆ هەوڵە گەورەکانی بۆ زیادکردنی پەیوەندییەکانی ناوچەکە، بەتایبەتی سەبارەت بە پەیوەندیی کارەبایی لەگەڵ ئوردن و شانشینی سعودیە و وڵاتانی ئەنجومەنی هاوکاری کەنداو و دوای چەندین ساڵ کارکردن بۆ بنیاتنانی پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئوردن، عێراق دەستیپێکرد وەرگرتنی 40 مێگاوات کارەبا بۆ خەڵکەکەی. وبڕیار وایه ئاستی وزه له‌قوناغه‌كانی داهاتوو بۆ 900 میگاوت به‌رزببێته‌وه، وله‌لای خۆیه‌وه عێراق دووپاتیكرده‌وه كه به‌هێزكردنی به‌ستنه‌وه‌ی كاره‌با له‌سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ وڵاتانی دراوسێ، كارێكی سه‌ركییه بۆ گه‌شه‌سه‌ندنی ناوخۆیی.
له‌راگه‌یه‌ندراوه‌كه‌دا هاتووه كه‌عێراق و ئەمریکا باسیان لە بەرژەوەندی عێراق کرد بۆ بەکارهێنانی وزەی ئەتۆمی ئاشتیانە، لەوانەش تەکنەلۆجیای ئەتۆمی سەرهەڵدەدات. هەروەها باسیان لەو پێشکەوتنە بەرچاوە کرد کە عێراق بەدەستی هێناوە لە مۆدێرنکردنی کەرتی دارایی و بانکیدا، کە بووە هۆی فراوانبوونی پەیوەندییەکانی لەگەڵ بانکەکان لە ئەمریکا و ئەوروپا، و پابەندبوونی عێراق و ئەمریکا بەردەوام ده‌بێت لە هەوڵە هاوبەشەکانی چاکسازی دارایی، کە دەبێتە هۆی ئەوەی عێراق هانی وەبەرهێنانی بیانی بدات و بەردەوام بێت لە فراوانکردنی پەیوەندییە بانکییە نێودەوڵەتییەکان، وڕوونیشیکردەوە کە ئەم چاکسازییانە کار بۆ بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و ڕێگریکردن لە بەکارهێنانی نایاسایی کەرتی دارایی عێراق، ڕێگە بە بانکە ناوخۆییەکان دەدات كه‌بزوێنەری گەشەی ئابووری هەمەلایەنە بن."
هەردوولا بڕیاریاندا هاوکارییەکان بەرزبکەنەوە لەڕێگەی پلانێکی بەرزکردنەوەی پەیوەندی نێوان ئەکتەرە سەرەکییەکانی حکومەتی عێراق و وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا".
عێراق و ئەمریکا ئاماژەیان بەگرنگی باشترکردنی ژینگه‌ی وەبەرهێنان لە عێراق و بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی کردووە، کە پایەی بنەڕەتی هەوڵەکانی چاکسازی سەرۆک وەزیرانن".
بۆ پاڵپشتیکردن لە پەرەپێدانی کاروباری تایبەت لە عێراق، لەراگه‌یه‌ندراوه‌كه‌دا پشتڕاستکراوەتەوە کە “کۆمپانیای دارایی گەشەپێدانی نێودەوڵەتی ئەمریکا قەرزێک بە بەهای 50 ملیۆن دۆلار دەدات، کە لەلایەن دەزگای ئەمریکا بۆ گەشەپێدانی نێودەوڵەتی ئاسانکاری بۆ دەکرێت، بۆ بانکی نیشتمانی عێراق، بەمەبەستی قەرز بدەن بە کۆمپانیا بچووک و مامناوەندەکان، بە گرنگیدان بەو بزنسانەی کە پێشتر ئه‌ژماری بانکی پێشوویان نەبووە و بزنسی سەرکردایەتی ژنانیان نەبووە”.
عێراق پابەندبوونی خۆی بە هەوڵە بەردەوامەکانی بۆ پەیوەستبوون بە ڕێکخراوی بازرگانی جیهانی و پاراستنی مافی خاوەندارێتی فیکری نوێکردەوە، هەروەها ئەمریکا پابەند بوو بە پاڵپشتیکردنی زنجیرەیەک پڕۆژەی بەرنامەی سەرکردایەتی میوانانی نێودەوڵەتی بۆ عێراقییەکان بۆ پەرەپێدانی شارەزایی لەو بوارانەدا لە پڕۆژە ستراتیژی و ژێرخانیەکان لە عێراق دووپاتكرده‌وه، کە پاڵپشتی یەکخستنی ناوچەیی و بەرزکردنەوەی بازرگانی نێودەوڵەتی دەکات.
ئەمریکا نیگەرانی خۆی لە کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا دەربڕی کە گەلی عێراق هەستی پێدەکات، و بەڵێنیدا بەردەوام بێت لە پشتیوانییەکانی بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی ئاو لە عێراق و باشترکردنی تەندروستی گشتی، ستایشی کارەکانی لیژنەی باڵای ئاو بۆ باشترکردنی بەڕێوەبردنی سەرچاوە ئاوییەکان لە عێراق كرد، و هەردوو وڵات بەنیازن لە نزیکەوە کاربکەن بۆ چارەسەرکردنی گۆڕانی کەشوهەوا و کەمی ئاو لە عێراق، و کۆتاییهێنان بە سووتانی غاز بۆ کەمکردنەوەی دەردانی میتانی.”
ئەمریکا ستایشی ئازادکردنی نزیکی پلانی کاری نیشتمانی عێراقی کرد، پشتیوانی خۆی بۆ عێراق دەربڕی بۆ ئامادەکردنی بەشدارییە نیشتمانییە گەورەترەکان بەپێی ڕێککەوتنی پاریس پێش بیست و نۆیەمین کۆنفرانسی گۆڕانی کەشوهەوای نەتەوە یەکگرتووەکان.
ئاماژەی بەوەشکرد كه‌ئاژانسی ئەمەریکا بۆ گەشەپێدانی نێودەوڵەتی (USAID) پابەند بووە بە کارکردن لەگەڵ عێراق لەسەر ئاستی حکومەتی خۆجێی بۆ باشترکردنی خزمەتگوزارییەکانی بەڕێوەبردنی ئاو و پاشماوە. هەروەها ئەمریکا پابەند بووە بە پرۆگرامی سەرکردایەتی میوانانی نێودەوڵەتی و باڵیۆزی پسپۆڕی ئاو وبەرنامەیەک بۆ هاوبەشکردنی شارەزایی تەکنیکی لە بەڕێوەبردنی ئاو و پێداویستییەکانی تردا.
شاندی عێراقی خواستی خۆی دەربڕی بۆ هاوکاریکردن لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکییەکان بۆ ئاڵوگۆڕی ئەزموونەکان لە بەرنامەکانی بیمەی تەندروستی و بەڕێوەبردنی نەخۆشخانەکان و توێژینەوەکانی شێرپەنجە".
حکومەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا پێشوازی لە پابەندبوونی حکومەتی عێراق ده‌كات بە ڕێزگرتن لە ئازادی ڕادەربڕین، بەپێی یاسای عێراق و وەک لە دەستووری عێراقدا گەرەنتی کراوە”.
لە دیدارەکەدا باس لەوە کرا کە چۆن ئەمەریکا بتوانێت بە باشترین شێوە پاڵپشتی حکومەتی عێراق بکات بۆ پێشخستنی دادپەروەری بۆ ڕزگاربووان و قوربانیانی جینۆسایدەکە، کە لە ساڵی ٢٠١٤دا لەلایەن داعشەوە ئەنجامدرا، هەروەها باسیان لە گرنگی سەقامگیرکردنی شه‌نگالیان کرد.
ئەمریکا ئیرادەی خۆی نوێکردەوە بۆ بەردەوامبوون لە پاڵپشتیکردنی عێراق لە بەهێزکردنی ستراتیژییەکەی بۆ بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیکردن بە مرۆڤەکان، ستایشی پێشهاتە ئەرێنییەکانی ئەم دواییە بۆ پشتیوانیکردن لە کەمینەکان کرد.
هەردوو شاندەکە ئاماژەیان بەو پێشکەوتنە سەرنجڕاکێشه‌ی کرد کە عێراق بەدەستی هێناوە لە گەڕاندنەوەی زیاتر لە ٨ هەزار هاوڵاتی لە کەمپی ئەلهۆڵ بۆ ئاوارەکانی باکووری ڕۆژهەڵاتی سوریا.
ئەمریکا سوپاسی عێراقی کرد بۆ پابەندبوونی بە خێراکردنی خێرایی گەڕانەوەی هاووڵاتیان.
سەبارەت بە خوێندنی باڵا و ڕۆشنبیری، هەردوو حکومەت دووپاتیان کردەوە كه‌پاڵپشتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا بۆ پرۆگرامی سکۆلەرشیپ ده‌كرێت، کە لەلایەن سەرۆک وەزیرانەوە دووباره گه‌راندیه‌وه بە ئامانجی زیادکردنی ژمارەی خوێندکارانی عێراقی کە لە دەرەوەی وڵات دەخوێنن".
شاندی عێراق دووپاتی کردەوە كه‌حکومەت بەنیازە 3 هەزار خوێندکاری نێر و مێ بنێرێت بۆ خوێندن لە ئەمریکا، لە کۆی پێنج هەزار خوێندکاری نێر و مێ کە بەنیازە بۆ خوێندن لە دەرەوەی وڵات بنێرن".
هەردوو وڵات پێشوازییان لەو دەستپێشخەرییانە کرد کە ئامانجیان فراوانکردنی خوێندنی زمانی ئینگلیزی و پێدانی ڕێنماییە بۆ ئەو خوێندکارە عێراقیانەی کە ئارەزووی خوێندنیان لە ئەمریکا هەیە، یان بەنیازن گەشتی بۆ بکەن.
هەردوو شاندەکە پێداچوونەوەیان بەو پێشکەوتنانە کرد کە لە هەوڵە هاوبەشەکانیان بۆ پاراستنی میراتی دەوڵەمەندی کولتووری عێراق و فرەچەشنی ئایینی عێراق بەدەست هاتوون.
ئەوان ئیرادەی خۆیان بۆ بەردەوام بوون لە ئاسانکاری بۆ گەڕانەوەی موڵک و ماڵی کولتووری عێراق بۆ شوێنی شیاوی خۆی لە عێراق دووپات کردەوە.
بەم پێیە لە میانی کۆبوونەوەی لیژنەی باڵای هەماهەنگیدا، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا هەماهەنگی کرد بۆ گواستنەوەی شوێنەوارێکی دێرینی سۆمەری کە لەلایەن مۆزەخانەی هونەری میترۆپۆلیتانی شاری نیویۆرکەوە گەڕێنرایەوە بۆ عێراق، هه‌روه‌ها پابەن ده‌بێت بە گەڕاندنەوەی زیاتری شوێنەوارە عێراقییەکان لە داهاتوودا.
جەخت لەسەر گرنگی هەنگاوەکانی عێراق لە بەرزکردنەوەی ئاسایش و سەقامگیری و سەروەری وڵاتەکەی کرایەوە، هەروەها جەخت لەسەر ئیرادەی یەکتر بۆ قووڵکردنەوەی پەیوەندییە پتەوەکانی نێوان گەلەکانیان کرایەوە.
ئەمریکا پێشوازی لە دەرفەتی دووپاتکردنەوە و پتەوکردنی هاوبەشی خۆی لەگەڵ عێراق کرد.
