سەرۆک وەزیران: داوا لە هاوڵاتیان دەکەم دۆلار نەکڕن و دیناریش بەهێزترینە

سیاسی

31-01-2023, 22:48

بەغداد-INA

محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیران ئەمڕۆ سێشەممە تەئکیدیکردەوە کەبارودۆخی دارایی عێراق لەباشترین شێوەدایە و دڵنیایی دەداتە هاوڵاتیان کە دینار بەهێزترینە و لە کاتێکدا ئاماژەی بەوەدا کە هەموو ئەگەرەکان لە هەموارکردنی نرخی ئاڵوگۆرەکاندا هەن کە بەزوویی لە سەردانەکەی شاندێکی حکومەتی عێراق بۆ واشنتن و بابەتی هەڵپەسێردراوەکەی تاوتوێ دەکات و پۆستەکەی حکومەت لەسەر دۆسیەی دامەزراندن لەبودجەی 2023دا چارەسەرکرا و ئەوانەی پێشوو بەشدارن لەو کەیسەدا، هاوکات جەختیش لەسەر ئەوە دەکاتەوە کە پێگە هەستیارەکان لەدەرەوەی هەر وەبەرهێنان و دەستتێوەردانێکی سیاسین و بەرگەی پشکیش نین.

محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیران لەچاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ کەناڵی عێراقی کە ئاژانسی هەواڵی عێراقییە بە دواداچوونی بۆی کرد ڕایگەیاند: بەرێوەجونی پاڵەوانێتی کەنداوی 25 و سەرکەوتنی تیپەکەمان لەجامەکەدا خۆشییەکی گەورەیە و ئەنجامی هەوڵەکانی تیمێک لەئەنجومەنی وەزیرانە کە لەماوەی 52 ڕۆژ دوای ئەوەی حکومەت دەستی کرد بە ئامادەکاریی تایبەت بۆ ئەم پاڵەوانێتییە و هەوڵەکانی وەزارەتی لاوان و وەرزش و یەکێتی تۆپی پێ و تیمی ملی لەگەڵ کادری تەکنیکی و ئیداری و یاریزانانی قارەمان و جگە لە پارێزگای بەسرە و پارێزگار و بەشەرەفەکانی بەسرە کە وێنەیەکی درەوشاوەی هاوڵاتیانی عێراقیان ڕەنگداوەتەوە".

سەرۆک وەزیران ئەوەشی خستەڕوو کە "یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی سەرکەوتنی ئەو پاڵەوانێتییە بریتییە لە پێکەوەبەستنی بەکۆمەڵی نێوان براکانی عەرەب و گەلەکەمان و بەتایبەتی خەڵکی بەسرە، هەروەها ئاماژە بۆ ئەوە کرد کە "زۆر کەس لە وڵاتانی عەرەبی و وڵاتانی کەنداونەیان دەتوانی بێنە عێراق،بەهۆی ئەوەی کە گوێیان لە تیرۆریزم و شەڕی چەتەکانی داعشە ببوو.

هەرچۆنێک بێت ڕێکارەکانمان بۆ پێدانی ڤیزای بۆ هاتنە ناوەوەی و لابردنی هەموو بەربەستەکان ڕێگەیان بەهاوڵاتیانی کەنداو دا کە بە ئۆتۆمبێلەکانیە بێنە ناو بەسرە و ئەمەش وایکرد کە ڕاستییەکان بدۆزنەوە کە گرنگترین پەیامە لە بەستنی کۆنفرانسێک یان گواستنەوەی وێنەیەک یان گفت و گۆیەک لەگەڵ بەرپرسێک و هاتنە ژوورەوەیان بۆ ناو بازار و چێشتخانەکان گوزارشت لە هەستی ئاسایش و سەقامگیریی و هەروەها روخساری درەوشاوەی پارێزگاکە بوو، بۆیە پەیامێکی ناسک و گرنگ بوو کە ماوەی مانگێکیش سوودێک بۆ ئابووری بەسرە هەیە لەجێبەجێکردنی بڕیاری هاتن ناوەوەی هاوولاتیانی کەنداو و هەروەها ئاسانکاری بۆ سەردانە ئاینییەکان کە بەسەردانی زەمینی دەستی پێکرد و ئاسانکارییەکان بە هاتنەناو تەنیا لە ڕێگای زەوییەوە لە دەروازەی سەفوانەوە لەگەڵ دەوڵەتی کوێتە و دوای کۆتایی مانگ دووبارە پێداچوونەوەی بۆ دەکرێت".

بەرزبوونەوەی دۆلار

لەبارەی بەرزبوونەوەی نرخی دۆلارەوە، سودانی ئاماژەی بەوەدا کە "دابەزینی نرخەکان دەرئەنجامی بڕیارێکی حکومەت یان پەرلەمان یان بانکی ناوەندی نەبووە" ئاماژەی بەوەدا کە "ڕێژەی فەرمی لە بانکی ناوەندیدا ئێستا 1460ە و لە بانکە تایبەتەکان 1470 دەفرۆشرێت کە تێیدا کالاکان گران بوون و بۆ ئەوەی حکومەتی ئەو بڕە پارەیەی کە بۆ موچە پێویست بوو مسۆگەر بکات، ئەم داوایە کرا بۆ بەرزکردنەوەی نرخە ئاڵوگۆرەکان لە 1182 بۆ 1450 بۆیە نرخەکان بەرزبوونەوە و لە کاتی بەرزبونەوەی دۆلاردا بڕیارێک لە لایەن حکومەت و پەسەندکردنی پەرلەمان، بەڵام ئێستا هیچ بڕیارێکی حکومەت نییە بۆ بەرزکردنەوەی نرخی ئاڵوگۆڕی دۆلار.

سودانی هۆکارەکانی بەرزبوونەوەی ڕێژەی ئاڵوگۆری بە "بەهۆی ستانداردە نێودەوڵەتییەکانەوە و سەبارەت بە پەیوەندی نێوان بانکی ناوەندی ڕوونکردەوە، یەدەگی فیدڕاڵی و وەزارەتی گەنجینەیی ئەمریکا، و میکانیزمێکی رەزامەندی هەبوو بۆ کۆنترۆڵکردنی جوڵەی سەرمایەکان کە پێی دەوترێت (ستانداردی پابەندبوون) سیستمی بانکی جیهانی، یاداشتێک کە دوو ساڵ پیش لەگەڵ بانکە ناوەندیەکان ئیمزای کرد بۆ ئەوەی بەم ڕێکارانە بەردەوام بێت بۆ ئەوەی لەلایەن بانکی ناوەندی و حکومەتی پێشوو و بانکە تایبەتەکان و بازرگانانەوە بۆ ئەم شێوازە ئامادەکرابوون".

وتیشی: "بازرگانە عێراقیە خۆی بەدوور دەگرێت لە ڕۆیشتن بۆ وەرگرتنی مۆڵەتی هاوردەکردن و کردنەوەی قەرزێکی دیکۆمێنتی و پێدانی باج، بەڵکو دەچێتە کۆمپانیایەکی ئاڵوگۆڕەوە بۆ ئەوەی پارەکە بگوازێتەوە بۆ وڵاتێکی دیاریکراو و دواتر کاڵاکان بەدەست دەهێنێت".

سودانی بە سەرسوڕمانەوە گوتی: "ئێمە هەمیشە باس لە بوونی پسوڵەی ساختەکراو و دەرچوونی پارە دەکەین بۆ دەرەوەی وڵات لە ڕێگەی قاچاخەوە، ئەمەش واقیعێکە کە هاوردەکردنی تا 300 ملیۆن دۆلار لە ڕۆژێکدا بوویە".

ئەمە ئەوە ڕوون دەکاتەوە کە دراوەکە بە قاچاغ بۆ دەرەوە دەفرۆشرێت و ئەمە چەند ساڵێک پێش ئێستا کێشەیەکی درێژخایەن بوو"، بە سەرسامیەوە دەڵێت: "چ شتێک لە بازاڕەکاندا وەستاوە، گۆڕاوە یان ون بووە؟ جگە لە بەرزبوونەوەی نرخ لە هەندێک ماددەدا، لە ماوەی فرۆشتنی بانکی ناوەندی بە 30 یان 40 یان 50 ملیۆن دۆلار لە ڕۆژێکدا و پێشتر 300 و 200 و 250 ملیۆنی فرۆشتبوو".

وتیشی: "ئەو سندوقانە پێشتر بە پسوڵەی ساختە دەردەهاتن، وەک ئەو پسوڵانەی پێشتر بۆ هاوردەکردنی ئاسن هەموو عێراقیان داپۆشیبوو، بەڵام ئەو چەندانە نەدەهاتنە ناو وڵاتەوە".

ئەوەشی وت: "کەیسی سەلماندنی ساختەکاری یان قاچاخچێتی و بۆ سەلماندنی یاسایی و دەرکردنی فەرمانی دادوەری کە پێویستی بە ڕێکارە، گوێمان لە دەنگۆی ئەو پارەیەیە کە دەگوازرێتەوە بۆ هەرێمی کوردستان و لە هەرێمەوە بۆ وڵاتانی دراوسێ و لەم بوارەدا دەبردرێت.

سەرۆک وەزیران جەختی لەوە کردەوە کە " حکومەت لە هەموو شوێنەکان تیمی تایبەتی ئەمنی پێکهێناوە، ڕێگا و بەندەر و سۆنار لە کۆنتڕۆڵەکان بۆ دۆزینەوەی ئۆپەراسیۆنی قاچاخچیی دراو جێگیر کراون و ڕوونی کردەوە: "حکومەت جدیە لە ئەنجامدانی ڕێوشوێنەکان بۆ ڕێگریکردن لە قاچاغبردنی دراوەکان و هاوکات دڵنیایی دەداتە هاونیشتمانی کە دۆخی دارایی باشترین دۆخی خۆی دایە،ئێمە هاوسەنگی و داهات و خول و پەڕەی باڵانسمان هەیە و توانای کڕینی هەر ماددەیەکمان هەیە.

ئەو لە بەردەوامیدا وتی: "وەزارەتی بازرگانیی ئاڕاستە کردووە کە ڕۆڵی خۆی لە هاوردەکردنی ماددەدا جێبەجێ بکات و لیژنەیەک هەیە بۆ ماوەی زیاتر لە هەفتەیەک کاردەکات بۆ هاوردەکردنی هەر ماددەیەک کە پێویستە لەلایەن بازاڕی عێراقەوە و بە نرخی فەرمی دۆلار دابەزێت"ئاماژەی بەوەدا کە " ڕێوشوێنی بەرزبونەوەی نرخەکان بەکردەوەی حکومەت و بانکی ناوەندی پەیوەندیدار بەسیاسەتی دراوی کۆنترۆڵ دەکرێت".

وتیشی: "حکومەت نرخی دۆلار دەگەڕێنێتەوە بۆ باری فەرمی خۆی لەگەڵ نیشتەجێبوونی بازرگانان بۆ بازرگانی دروست (شەرعی) بەڵام ئەوەی کە کار دەکات ئەگینا بازرگانییەکەی نایاساییە و کۆبوونەوە لەگەڵ بازرگانان بەردەوام دەبێت و بە شێوەیەکی هەفتانە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان و زاڵبوون کە "ئەنجومەنی وەزاری ئابووری هەفتانە بڕیار بۆ ئامادەکردنی بازرگانەکان دەدات و ئەم ئامادەکارییە چەند ساڵێک پێش ئێستا لەلایەن بانکە ناوەندیەکانەوە ئەنجام دراوە بۆ ئەوەی بازرگانەکان بە میکانیزمی نوێ ببەستێت" و ئاماژە بەوە دەکات کە " حکومەتی ئێستا کار لەسەر دەکات بازرگانەکان بە شێوەی فەرمی دروست بکەن".

سودانی گوتی: هاووڵاتیان دڵنیا دەکەمەوە کە دۆلار بەدەست ناهێنێت دینار بەهێزترینە، ڕوونیشیکردەوە: "بڕیاری جێگرتنەوەی پارێزگاری بانکی ناوەندی و بەڕێوەبەری بانکی بازرگانی عێراق بە شێوەیەکی سیستماتیک و بیرکەرەوە ئەنجام دراوە و پەلەیی و سۆزداری،بەشێکە لەو مەنهەجانەی کە پەیڕەوی کردمان لەجێبەجێکردنی مەنهەجی حکومەت و بەهیچ شێوەیەک لەهیچ بەرپرسێک ناوەستین