ڕاوێژكاری كازمی چارەسەرێك دەخاتە ڕوو بۆ پاراستنی بازاڕی وزەی عێراق لە هەڵاوسانی بازاڕەكانی نەوتی خاو

بەغدا - INA- نەسار ئەلحاج

ئەمڕۆ چوارشەممە مەزهەر محەممەد ساڵح راوێژكاری دارایی سەرۆك وەزیران دوو فاكتەری دەستنیشان كرد كە رەنگە لە پشت ئەگەری پاشەكشەی ئابووریی جیهان لە چەند مانگی داهاتوودا بوەستن و وەك چۆن كاریگەرییەكانی ئەم كارەی لە عێراقدا روونكردەوە، پێشنیاری كرد چارەسەرێك بۆ پاراستنی بازاڕی وزەی عێراق لە هەڵاوسانی نرخی بازاڕەكانی نەوتی خاو.

ساڵح بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA)ی راگەیاند : دوو فاكتەر هەیە بۆ ئەگەری بەرەو چەقبەستوویی ئابووریی جیهان لە چەند مانگی داهاتوودا، بەو پێیەی فاكتەری یەكەم سیاسەتی دراوی توندی بەهێزترین ئابوورییە لەسەر ئاستی جیهاندا كە لە چەند مانگی داهاتوودا ئابووری ئەمریكایە كە دەبێتە هۆی سیاسەتەكانی بەرزكردنەوەی ڕێژەی سوود كە لەلایەن بانكی یەدەگەوە ئەنجام دەدرێت.بانكی یەدەگی فیدراڵی ئەمریكا بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەڵاوسان لە ئاستی گشتی نرخ لە ئەمریكا دەبێتە هۆی زیادبوونی تێچووی وەبەرهێنان و دابەزینی گەشە لە كەرتە ڕاستەقینەكاندا كە دەبێتە هۆی دابەزینی خاو لە گەشەی هەڵاوسان، بەڵام دەبێتە هۆی تێكچوونی زیاتری ئاستی دامەزراندن و بەرزبوونەوەی ڕێژەی بێكاری و كەمبوونەوەی ڕێژەی گەشە لە بەرهەمی ناوخۆیی.

ئاماژەی بەوەشكرد پەیوەندییەكی بابەتیانە لە نێوان ڕێژەی بەرزی گەشەی ئابووری و خواستی زۆر لەسەر سەرچاوەكانی وزە هەیە كە دەبێتە هۆی وەستانی خواستی وەرگیراو لەسەر نەوتی خاو لە بازاڕی جیهانیدا و ئاماژەی بەوەشكردووە : هەمان شت بۆ ئابوورییەكان دەگونجێت لە ناوچەی یۆرۆ بە پەیڕەوكردنی سیاسەتی دراوی توند بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەڵاوسانی ترسناك لە ئەوروپا لە ئێستادا.

ئاماژەی بەوەشكرد : فاكتەری دووەم پەرەسەندنی رەوتەكانە لە ئابووری چیندا كە نوێنەرایەتی دووەم گەورەترین ئابووری جیهان دەكات، كە لەگەڵ رۆژئاوادا چووەتە قۆناغی جەنگی ساردەوە، ئەمەش بە واتای گەشەسەندنی ئابووری چینە بە شێوەیەكی ناڕاستەوخۆ كاریگەری پاشەكشەی جیهانی و جۆرە جیاوازەكانی بایكۆتی ئابووری دەبێت بەهۆی گرژی لە پەیوەندییە ئابوورییەكاندا كە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و بەركەوتنی بە هەندێك گۆشەگیری بازرگانی و تەكنەلۆژیای ڕۆژئاوا و هەروەها حەتمیی ئابووری چین كە بەهۆی پاشەكشە كاریگەری لەسەر بێت بارودۆخەكان لە خواستی جیهانیدا.

ئاماژەی بەوەشكردووە: لە ئێستادا هاوردەكردنی نەوتی خاوی ڕووسیا لەلایەن چینەوە بەرزترینە لەنێو سەرچاوەكانی دابینكردندا، هەروەها لە بەهادا بە ڕێژەی 40% بۆ هەر بەرمیلێك داشكاندنی بۆ دەكرێت، ئەمەش بە واتای وازهێنان لە بەشێك لە هاوردەكردنی لە بازاڕەكانی دیكەی نەوت كە لە ئێستادا نرخیان بەرزە لە دەرەوەی ڕووسیا.

ئاماژەی بەوەشكردووە : ئەو هۆكارانەی پێشتر باسمان كرد بێ گومان زەبری گەشەكردن لە خواست لەسەر سەرچاوەكانی وزەی نەوت لە جیهاندا لەدەست دەدەن كە دەبێتە هۆی هەندێك (تخمە) لە بازاڕەكانی دابینكردنی نەوتدا، كە هۆكاری خواستی زۆر لاستیك یان دابەزینی هەڵاوسانن كە راستەوخۆ بەشدارن لە وڵاتانی هەناردەكاری نەوت لە ئۆپێك و وڵاتانی دیكە، ئەگەری زیادبوونی بازاڕی نەوت لەوانەیە ببێتە هۆی زیانگەیاندن بە ئابووری ڕووسیا كە دووەم بەرهەمهێنەری نەوتە لە جیهاندا، كە بەرهەمهێنانی ڕۆژانەی بە نزیكەی 11 ملیۆن بەرمیل مەزەندە دەكرێت نەوتی خاو كە زۆربەیان دەچێتە هەناردەكردن، بۆ ئەوەی ڕووبەڕووی شەڕێكی توندی نرخی نەوت ببێتەوە.

لە درێژەی قسەكانیدا وتی: گومان لەوەدا نییە كە عێراق كە ئابوورییەكەی پشت بە هەناردەی نەوتی خاو دەبەستێت، كاریگەری دابەزینی نرخەكانی دەبێت ئەگەر ڕووبدات و بێ گومان دەبێتە هۆی كەمبوونەوەی داهاتی دارایی وڵات، بۆیە دەبێت میكانیزمێك جێبەجێ بكرێت كە دەبێت وەبەرهێنانی گەورە لە كەرتەكانی پاڵاوتنی پاڵاوگە زەبەلاحەكان و وێستگە پترۆكیمیاییەكان بۆ هەناردەكردنی بەرهەمە نەوتییەكان، كە بەهای زیادكراویان بەرز دەبێتەوە لە نێوان 5-7 هێندە بەراورد بە بەرمیلێك نەوتی خاوی هەناردەكراو.

لە درێژەی قسەكانیدا وتی: بۆیە پێویستە سیاسەتی گۆڕانكاری خێرا لە سیاسەتی هەناردەكردنی نەوتی خاوەوە بۆ هەناردەكردنی بەرهەمە نەوتییەكان بگیرێتەبەر بە شێوەیەك كە سەقامگیری سنوورەكانی بەردەوامیی دارایی و ئابووریی عێراق لە هەڵاوسانی بازاڕەكانی نەوت مسۆگەر بكات لە ماوەی دە ساڵی داهاتوودا.