د.بێكه‌س بریفكانی: ڤه‌دیتنا باژارێ زاخیكۆ ده‌رگه‌هه‌كه بۆ نێزك بوون ژ دیرۆكا كه‌ڤنار
بەدواداچوون و ڕاپۆرت
- 31-05-2022, 11:24
به‌غداـ INAـ عوسمان محه‌مه‌د ئه‌مین
بسه‌ده‌ما هشكه سالێی و كێمبوونا ئاستی ئاڤا به‌نداڤا موسلێ و پشتی 40 سالا دبن ئاڤا به‌نداڤێ دا، رێڤه‌به‌ریا شوینوار و كه‌له‌پورێن پارێزگه‌ها دهۆكێ ڤه‌دینا باژاره‌كی كه‌ڤنار ل نێزك رێ ره‌وا رووبارێ دیجله راگه‌یاند كو دیرۆكا وی ڤه‌دگه‌رێت بۆ سه‌رده‌مێ ئیمراتۆریا میتانی 1350 سالا ب. ز.
دهه‌ڤدیتنه‌كێ دا دكتۆر بێكه‌س بریفكانی رێڤه‌به‌ری شوینوارو كه‌له‌پورێن پارێزگه‌ها دهۆكێ دگه‌ل ئاژانسا په‌یامێن عیراقی (INA) راگه‌هاند" ل رێکەفتی ٢٠٢٢/٥/٣٠ ژ ئەنجامێن هەلکولینێن شوینواری ل جهێ (کەمونە) یێ شوینواری لسه‌ر لێڤا رووبارێ دیجله و ب هەڤپشکی دگەل زانینگه‌یا توبینگن و فرایبورگ و رێکخراوا شینوارێن کوردستانێ، باژاره‌ك هاتینه دیتن كو دیرۆكا وی بۆ به‌ری زاینێ و سه‌ر ده‌مێ ئیمراتۆریا میتانی بەری ٣٤٠٠ سالا ڤه‌ده‌گه‌رێت.
سه‌باره‌ت چه‌وانیا دیتنا وی باژاری رێڤه‌به‌رێ شوینوار و كه‌له‌پورێن دهۆكێ گۆت: ئەڤ باژێرە دەرکەفت پشتی ئاستێ ئاڤێ ل بەنداڤا موسلێ کێم بوی بسه‌ده‌ما هیشكه سالیێ كو ئه‌ڤ ساله سه‌رانسه‌رێ ولاتی بخۆڤه گرتیه، ئەڤ باژێرە بالەخانەک و گەلەک ئاڤاهیێن مەزن ب خوڤە دگریت.
ده‌رباره‌ی ناڤێ دیرۆكیێ وی باژارێ هاتیه ڤه‌دیتن دكتۆر بێكه‌س بریفكانی راگه‌هاند" ناڤێ وی باژێرێ زاخیکۆ یه ودیاره گه‌له‌كێ كه‌ڤناره، ڤه‌دیتنا باژارێ زاخیكۆ ده‌رگه‌هه‌كه بۆ نێزك بوون ژ دیرۆكا كه‌ڤنار، لپه‌ی ئه‌نجامێن ده‌ستپێكی یێن تیمێن شه‌هره‌زا و تایبه‌تمه‌ند زاخیكۆ ئێک ژ سەنتەرێن مەزن و گرنگ یێن سەردەمێ شارستانیه‌تا میتانیان بویە ودیرۆكا وێ شارستانیه‌ت و ئیمپراتۆریه‌تێ ژی بۆ ١٥٥٠- ١٣٥٠ پ.ز دزڤریت.
دكتۆر بێكه‌س بریفكانی سه‌باره‌ت شێواز و شێوه‌یێ ئاڤاهیێن باژێری زاخیكۆیێ شوینوار و كه‌ڤنار گۆت" ئاڤهیێن ڤی باژێری هندەک ژ وان ژ دوو قاتان پێک هاتبون و هندەک بۆ عەمبارکرنێ هاتبون ب کارئینان و بشێوه‌یه‌كێ گشتی زاخیكۆ کومەلگەهه‌کا پیشەسازی بویە. هه‌روه‌ها ب ڤان هەلکولینان تا رادەیەکێ مەزن شیان نەخشێ ڤی باژێری دیار بکەین وەکو خانی و ژور و دیوارێن مەزن و شوره وجهێن چاڤدێریێ وگەلەک ئاڤاهیێن جودا جودا .. لپه‌ی ژێده‌رێن دیرۆكی ئیمپراتوریەتا میتانی ل سالێن ١٥٥٠-١٣٥٠ پ.ز دەستهەلاتەکا مه‌زن ل بەشێ باکورێ وەلاتێ میزوپوتامیا و سوریا هەبویه.
ئاڤاهیێن هاتینە دیتن دپاراستی بون سەرەرای وێ چەندێ کو پتری ٤٠ سالا دبن ئاڤێ دا بوینە، لێ ئێك ژسه‌ده‌مێن رۆخیانا هنده‌ك ژ ئاڤاهیان وه‌ها خۆیایه كو ب ئەگەر چێبوونا بیڤەلەرزەک بویە كو ل سالا ١٣٥٠ پ.ز روودایه و دئه‌نجامێ دا بەشه‌كێ بلند یێ ئاڤاهیان هەرفینه لێ دیوارێن وان هه‌ر ماینه پاراستن.
سه‌باره‌ت وێ ئێكی گه‌لۆ ژبلی ئاڤاهیان تیمێن تایبه‌تمه‌ند چ تشته‌ك دن ل زاخیكۆ ڤه‌دیتیه رێڤه‌به‌رێ شوینوار و كه‌له‌پورێ دهۆكێ گۆت: گەلەک تابلۆیێن بزماری هاتینە دیتن کو دناڤ جەرکاندا د پاراستی بون، هه‌روه‌ها ژبلی تابلۆیێن میتانی نێزیکێ ١٠٠ تابلۆیان دن هاتینه دیتن کو بۆ سەردەمێ ده‌وله‌تا ئاشوری یا ناڤەراست دزڤرن.
